امشب یلداست و شبِ حافظ. همیشه وقتی دیوان حضرت حافظ را باز می کردم و یا در کنار آرامگاه ایشان تفالی می زدم، آن بهره ای که دلم می خواست را نمی بردم. واقعیت را بگویم ارتباطی با غزلیات برقرار نمی کردم، چون نمی فهمیدمشان. چندی پیش تصمیم گرفتم تا حافظ خوانی را آغاز کنم. هر چند عقیده دارم باید از کودکی با موسیقی و شعر انس داشت و برایِ من کمی دیر شده است.
اولین اشتباهی که در گذشته مرتکب می شدم این بود که با غزلیات، همچون کتاب داستان برخورد می کردم و تند تند می خواندم. در یک وعده کوتاه ِمطالعه، سه چهار غزل را می خواندم و می خواستم همه را بفهمم، آن هم در ابتدای راه! زهی خیال باطل.
یکی نبود بگوید: "یک غزل را بردار، واژگان و عبارات آن را بفهم، با معانی آن ارتباط برقرار کن، در طول چند روز آن را برای خودت زمزمه کن، با آن عشق بازی کن، با آن اشک بریز، بخند، به فکر فرو برو و بعد سراغ غزل بعدی برو. گاه و بی گاه هم یادی از غزل آموخته شده کن. هر غزل برای یک هفته. شاید هم بیشتر!"
هنوز هم بهره ای از دقت های ادبی حافظ نمی برم (چون بلد نیستم) اما موسیقی غزلیات ایشان را دوست دارم. ادعایی هم ندارم که به معنایِ کلامِ استاد کلام رسیده ام اما با توجه به حال روز خودم، توشه ای بر می دارم. مسلما بهره ای که علامه طباطبایی از حافظ برده است فرسنگ ها با اندیشه منِ مبتدی فاصله دارد.
برای شروع به خواندن یک غزل، در ابتدا می آیم و معنی لغوی واژگان و معنی عبارات را در فرهنگ دهخدا و معین می خوانم. سپس تلاشی برای پی بردن به منظور حافظ از عبارات کد گذاری شده می کنم! مثل باده پرستی، می، ساقی، زهد و ریا، طامات، مغبچه و الی آخر. جستجو در نت و حاشیه های سایت گنجور ابزار مفیدی بوده است. قسمت سخت کار، استفاده حافظ از اتفاقات و اندیشه های گذشته گان برای بیان غرض خودش است. شاید بتوان به قصد حافظ از بیتی پی برد اما وقتی اشاره ی حافظ به رخداد یا افسانه گذشته گان را فهمید، شیرینی حافظ خوانی چند برابر می شود. سپس همه ابیات را کنار هم می گذارم تا معنایی یک پارچه از غزل دریابم. سعی می کنم خودم را جای حافظ بگذارم تا حالش را در زمان سرودن آن غزل دریابم!! چه توقعی!
دیوان حافظ علامه قزوینی و دیوان قدسی را داشتم اما صرفا به خاطر علاقه ام به جناب ابتهاج، حافظ به سعی سایه را تهیه کردم. وقتی مقدمه اش را خواندم مطمئن شدم با یک اثر پژوهشی عالی مواجه خواهم شد و واقعا این طور بود. علاوه بر کیفیت چاپ بی نظیر، بیت های عربی توسط استاد شفیعی کدکنی ترجمه شده است و خیلی مسائل دیگر که در مقدمه توضیح داده شده است.
برای یادگیری تلفظ غزلیات، از خوانش صوتی سایت گنجور استفاده می کنم. آخر برخی واژگان را بار اول هست می خوانم و تلفظش را نمی دانم.
شاید راهم در حافظ خوانی اشتباه باشد اما از بی خیال شدن بهتر است! بسی خرسند می شوم بزرگواری حافظ دوست، در بهتر فهمیدن حافظ یاری ام کند.
